Prawo do płatnego wypoczynku przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę. Ile dni urlopu przysługuje pracownikowi w ciągu roku? Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu lub zmienić jego termin? A jeśli tak, to czy pracownikowi należy się z tego tytułu odszkodowanie? Do jakiego organu zgłosić nadużycia związane z nieprzestrzeganiem przez pracodawcę prawa pracy? Podpowiadamy!
Ile dni urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi w 2021 roku?
W każdym roku kalendarzowym pracownikowi przysługuje konkretna liczba dni urlopowych. W roku 2021 osoby zatrudnione na umowę o pracę mogą liczyć na 20 lub 26 dni wolnego (w zależności od stażu pracy). Zdarza się jednak, że pracownik w danym roku kalendarzowym nie wykorzystał wszystkich przysługujących mu dni urlopowych. Niewykorzystany urlop przechodzi na następny rok. Należy go jednak wykorzystać do 30 września roku, który następuje po roku, w którym pracownik nabył prawo do tegoż urlopu. Pracodawca jest zobowiązany do pilnowania, aby pracownicy wykorzystali zaległy urlop do dnia wyznaczonego w Kodeksie pracy. W przeciwnym wypadku mogą narazić się na konsekwencje natury prawnej.
Zgodnie z Kodeksem pracy pracownikowi przysługuje jeden okres wypoczynku, który powinien trwać nieprzerwanie 14 dni. Pracownik ma także prawo do wykorzystania 4 dni w ciągu roku, które są nazywane urlopem na żądanie. Trzeba jednak pamiętać o tym, aby złożyć wniosek o udzielenie takiego urlopu nie później niż we wnioskowanym dniu przed rozpoczęciem pracy.
Ile przysługuje urlopu osobie zatrudnionej na ćwierć lub pół etatu?
Osoba zatrudniona nabywa prawo do urlopu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Dlatego osoba zatrudniona na ćwierć lub pół etatu będzie miała odpowiednio mniej dni urlopowych do wykorzystania niż pracownik zatrudniony na pełen etat. W przypadku osoby zatrudnionej na pół etatu, czyli pracującej 4 godziny dziennie, dzień urlopu będzie odpowiadał czterem godzinom. Naliczaniem dni urlopowych zajmują się najczęściej wewnętrzni specjaliści ds. zarządzania zasobami ludzkimi, a jeżeli w firmie nie ma osobnego działu HR, obowiązek ten często biorą na siebie wyspecjalizowane firmy zewnętrzne.
Ile urlopu wypoczynkowego przysługuje osobom z niepełnosprawnościami?
Osoby z niepełnosprawnościami są coraz chętniej zatrudniane w wielu sektorach gospodarki. Nierzadko posiadają wyższe wykształcenie i biorą udział w szkoleniach aktywizujących umożliwiających im rozwijanie kompetencji zawodowych. Osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zatrudnione na podstawie umowy o pracę mają prawo do urlopu wypoczynkowego, który wynosi 30 dni (jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat) lub 36 dni (jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat). W przypadku osób zatrudnionych na część etatu wymiar urlopu wypoczynkowego jest wyliczany na podstawie wymiaru czasu pracy. Niewykorzystany urlop przechodzi na rok następny.
Od czego zależy liczba dni urlopowych?
Liczba dniu urlopowych zależy od stażu pracy. Jest to 20 lub 26 dni płatnego urlopu (z wyłączeniem sobót, niedziel oraz świąt). 20 dni urlopowych przysługuje pracownikowi, który jest zatrudniony krócej niż 10 lat, a 26 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony przynajmniej 10 lat. Nie oznacza to jednak, że każdy pracownik, musi przepracować 10 lat, żeby otrzymać prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z Kodeksem pracy na wymiar urlopu wpływa także okres nauki. Do czasu pracy wlicza się czas nauki w szkole zawodowej (od 3 do 5 lat), średniej ogólnokształcącej (4 lata), policealnej (6 lat) i wyższej (8 lat). W praktyce oznacza to, że osoba z wykształceniem wyższym (licencjackie lub magisterskie) prawo do urlopu w ilości 26 dni otrzyma po przepracowaniu 2 lat u danego pracodawcy.
Czy zgodnie z prawem pracodawca może zmienić termin urlopu?
O urlopie, zwłaszcza dwutygodniowym, warto pomyśleć z odpowiednim wyprzedzeniem. Choć Kodeks pracy nakłada na pracodawcę liczne obowiązki związane z udzielaniem urlopów wypoczynkowych, to nie znaczy, że pracownik zawsze otrzyma urlop we wnioskowanym terminie (mimo że w danym roku kalendarzowym ma prawo do wykorzystania dni urlopowych). Pracodawca w szczególnych przypadkach ma prawo do odmowy udzielenia urlopu pracownikowi, zmiany jego terminu, a nawet jego odwołania.
Odmowa udzielenia urlopu wypoczynkowego
Urlop wypoczynkowy jest udzielany pracownikowi na podstawie pisemnego wniosku. Pracodawca musi jednak zadbać o to, aby firma podczas nieobecności pracowników mogła prawidłowo funkcjonować. Dlatego bardzo często pracodawcy wymagają od swoich podwładnych, aby zadeklarowali chęć wzięcia urlopu wypoczynkowego nawet z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Wszystko po to, aby nie dopuścić do powstania przestojów, które mogłyby w negatywny sposób wpłynąć na wyniki finansowe organizacji. Pracodawca ma prawo odmówić pracownikowi urlopu wypoczynkowego we wnioskowanym terminie, ale pod pewnymi warunkami. Kodeks pracy mówi o „szczególnych potrzebach pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy”. Nie mówi jednak wprost, w jakich sytuacjach pracodawca może odmówić udzielenia urlopu wypoczynkowego. Dlatego, aby mieć pewność, że zostanie on udzielony, warto porozmawiać o tym z pracodawcą z odpowiednim wyprzedzeniem.
Odwołanie lub przesunięcie urlopu, a zwrot poniesionych kosztów
Pracodawca ma także prawo do odwołania lub przesunięcia już zaplanowanego urlopu (z przyczyn omówionych w powyższym akapicie). Pracownik ma wówczas prawo do ubiegania się o zwrot kosztów związanych m.in. z zakupem biletów lotniczych czy uiszczeniem opłat rezerwacyjnych.
Co zrobić, gdy pracodawca nie stosuje się do przepisów zawartych w Kodeksie pracy dotyczących urlopu wypoczynkowego?
Pracownik, który ma wątpliwości, czy pracodawca miał prawo odmówić mu wzięcia urlopu wypoczynkowego lub przesunąć jego termin, ma prawo dochodzić swoich praw przed sądem pracy. Wówczas pracodawca, który odmówi pracownikowi możliwości wzięcia dni wolnych lub odwoła zaplanowany urlop, będzie musiał udowodnić, że istniały ku temu odpowiednie przesłanki. Pracownik może też zgłosić wszelkie nieprawidłowości związane z przestrzeganiem prawa pracy do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP).
